Ο Έλληνας που μας κάνει περήφανους στο εξωτερικό!
Ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης είναι ένας από
τους πιο έξυπνους ανθρώπους πάνω στη Γη σήμερα, από τα πλέον φωτεινά και
αναλυτικά μυαλά, ο Αϊνστάιν της εποχής μας. Στην ηλικία μόλις των 27 ετών διορίστηκε
Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Επιστήμης
Υπολογιστών του Τεχνολογικού Ινστιτούτου Μασαχουσέτης γνωστό ευρύτερα ως Μ.Ι.Τ,
ενώ σήμερα στα 30 του έχει ήδη μία παγκοσμίου βεληνεκούς αναγνώριση καθότι
κατόρθωσε να λύσει τον γρίφο του Τζον Φορμπς Νας (John Forbes Nash) που
απασχολούσε τους επιστήμονες για 60 και πλέον χρόνια.
Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα, οι ρίζες του όμως κρατούν από την Κρήτη όπως
μαρτυρεί και το επώνυμό του. Ο πατέρας του Περικλής είναι από τις
Βουκολιές Χανίων και η μητέρα του, Σοφία Αγαπουλάκη , από την Ιεράπετρα. Είναι
απόφοιτος του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και στη συνέχεια έκανε
μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ.
Ο Κωνσταντίνος ή Κωστής, όπως φαίνεται να το προτιμά, Δασκαλάκης, είναι ένας
άνθρωπος ευχάριστος, προσγειωμένος, χωρίς υπεροψίες και βεντετισμούς λόγω του
ιλιγγιώδους ανεβάσματός του τόσο ψηλά και σε τόσο νέα ηλικία. Αν δεν γνωρίζει
κάποιος ποιος είναι τον εκλαμβάνει ως φοιτητή. «Δεν με ενοχλεί» και πρόσθεσε
«με κολακεύει κιόλας να με περνούν για φοιτητή». Άλλωστε, μοιάζει κιόλας, είναι
ένας άνθρωπος μ’ ένα πολύ μεγάλο μυαλό το οποίο κάνει τα μαθηματικά και τις
εξισώσεις, τους υπολογιστές και τα προγράμματα και χορεύουν μπροστά του.
Όταν τον ρωτήσαμε τι ήταν αυτό που τον προσέλκυσε στην Πληροφορική και στην
επιστήμη των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών, είπε, πως «στην εποχή μας συλλέγουμε
πολλά δεδομένα: από την αποκρυπτογράφηση του γονιδιώματός μας, ή το αποτύπωμα
που αφήνει η δραστηριότητα μας στο Ιντερνετ, όπως το ποιες σελίδες διαβάζουμε
και τι κάνουμε στα κοινωνικά δίκτυα. Πρόκειται για έναν τρομακτικό όγκο
δεδομένων που αλλάζουν τελείως το πως μοιάζει η καινοτομία στις επιστήμες. Δεν
μπορούμε πλέον να επεξεργαστούμε τα δεδομένα με γυμνό μάτι, αλλά πρέπει με κάποιο
τρόπο να τα δαμάσουμε». Συμπλήρωσε πως «η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία
σχεδιάζουν ένα τηλεσκόπιο το οποίο κάθε μέρα θα μαζεύει από το Διάστημα, από
παρατηρήσεις του ουρανού, δεδομένα που ισούνται με δύο φορές την κίνηση
δεδομένων σε όλο το Ιντερνετ σε μία ημέρα. Για να καταλάβουμε τι περιέχουν
αυτές οι εικόνες πρέπει κάπως να τις επεξεργασθούμε, αλλά αυτό δεν γίνεται λόγω
του όγκου με γυμνό μάτι. Χρειαζόμαστε την επιστήμη που μπορεί και δαμάζει
μεγάλες ποσότητες πληροφορίας κι αυτή είναι η Πληροφορική».
– Πώς τη δαμάζετε την πληροφορία; Είπε ότι «τη δαμάζουμε με αυτά που λέγονται
αλγόριθμοι. Αλγόριθμος είναι ένας έξυπνος τρόπος να κοιτάς πολλά δεδομένα και
να καταλαβαίνεις ποια κομμάτια αυτής της πληροφορίας είναι αξιόλογα και κρύβουν
κάποιο νόημα για την εφαρμογή η οποία σε ενδιαφέρει. Αν η εφαρμογή είναι
βιολογική, παραδείγματος χάριν, θα κρύβουν κάτι χρήσιμο για τη λειτουργία ενός
οργανισμού».
Αναφορικά με τη διαδικασία επεξεργασίας της πληροφορίας, είπε ότι «όταν
σχεδιάζω έναν αλγόριθμο πρέπει πρώτα να αποδείξω με μαθηματικά στοιχεία για τη
συμπεριφορά του. Αν η συμπεριφορά του είναι επαρκής για να διαχειριστεί τον
όγκο των δεδομένων που θα συναντήσει και να βρει ενδιαφέροντα πράγματα, τότε θα
πάω στον υπολογιστή μου για να τον υλοποιήσω σε κάποια γλώσσα προγραμματισμού
και να τον δώσω σε άλλους επιστήμονες, ή να το χρησιμοποιήσω ο ίδιος». Εξήγησε
ακόμα, πως «υπάρχουν δύο στάδια, ο σχεδιασμός του αλγορίθμου, που γίνεται στο
μυαλό μας ή στον πίνακα, και η υλοποίησή του που γίνεται στον υπολογιστή».
– Στα 27 σας χρόνια γίνατε διάσημος για τη λύση του γρίφου του Νομπελίστα Nash,
ο οποίος είχε παραμείνει μυστήριο επί αρκετά χρόνια. Σας παρακαλώ εξηγήστε μας
τι ήταν αυτός ο γρίφος και πώς εσείς τον λύσατε;
«Κατ’ αρχάς -απάντησε ο κ. Δασκαλάκης- να πω ότι δεν πρόκειται για κάποιο γρίφο
που έθεσε ο Nash, αλλά για ένα γρίφο που προέκυψε από τη δουλειά του Nash, ο
οποίος το 1950 απέδειξε ένα σημαντικό μαθηματικό θεώρημα το οποίο προσπαθεί να
χαρακτηρίσει τι περιμένουμε να γίνει σε αυτά που στα οικονομικά ονομάζονται
παίγνια» και εξήγησε πως «παίγνιο είναι ένα μαθηματικό μοντέλο μιας σύγκρουσης
μεταξύ ανθρώπων. Μπορεί να είναι λόγου χάριν το πόκερ, αλλά και ολόκληρη η
Αγορά ή μια δημοπρασία. Σε κάθε παίγνιο έχουμε πολλούς ανθρώπους, ο καθένας με
ένα δικό του σκοπό που θέλει να βελτιστοποιήσει. Ωστόσο, η βελτιστοποίηση του
ενός επηρεάζει τη βελτιστοποίηση του άλλου και εκεί μπλέκει το πράγμα.
Σκεφθείτε μια επιτροπή που προσπαθεί να λάβει μία απόφαση. Το κάθε μέλος της
επιτροπής έχει τους δικούς του σκοπούς, π.χ. ο ένας μπορεί να θέλει νοσοκομείο,
ο άλλος πάρκο, ένας τρίτος το νοσοκομείο να είναι πιο κοντά σε κάποια περιοχή,
κ.ο.κ. Ο καθένας έχει ιδιαίτερους σκοπούς που θέλει να επιτύχει, ωστόσο πρέπει
να ληφθεί μια κοινή απόφαση. Συνεπώς ο καθένας με στρατηγικό τρόπο θα
προσπαθήσει να σπρώξει την απόφαση προς την κατεύθυνση που τον συμφέρει. Τα
παίγνια προσπαθούν να μοντελοποιήσουν τέτοιες στρατηγικές αλληλεπιδράσεις. Ο
Nash, λοιπόν, προσπάθησε να καταλάβει αν μπορούμε να προβλέψουμε τι θα γίνει σε
μια σύγκρουση πριν αυτή λάβει χώρα. Έδωσε λοιπόν έναν κομψό μαθηματικό ορισμό,
που τώρα ονομάζεται ισορροπία Nash, για το τι πρόκειται να συμβεί σ’ ένα
παίγνιο ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του. Ωστόσο, δεν μας έδωσε αλγόριθμο που
να βρίσκει το τι μέλλει να γίνει. Δηλαδή ο Nash έδωσε μια μαθηματική εικασία
για το τι γίνεται στα παίγνια, αλλά δεν έδωσε υπολογιστικό εργαλείο με το οποίο
να μπορούμε να προβλέπουμε εκ των προτέρων τι πρόκειται να γίνει. Από το 1950
λοιπόν που ο Nash έδειξε το θεώρημά του, προσπαθούσαν οι οικονομολόγοι να βρουν
ένα αλγόριθμο υπολογισμού ισορροπιών Nash. Αυτό που εμείς αποδείξαμε είναι κάτι
που μάλλον δεν περίμενε η επιστημονική κοινότητα. Ότι τέτοιος αλγόριθμος δεν
υπάρχει!».
Ο καθηγητής Δασκαλάκης τόνισε πως «για κάποιον εγγενή λόγο που έχει να κάνει με
τη δομή των μαθηματικών δεν πρόκειται ποτέ να βρούμε αλγόριθμο που να προβλέπει
τι θα γίνει σε μία σύγκρουση» και συμπλήρωσε πως «όσο κι αν ψάξει κανείς ποτέ
δεν θα βρεθεί τέτοιος αλγόριθμος, οπότε η ισορροπία Nash είναι το λάθος
εργαλείο για να μελετά κανείς ένα παίγνιο».
Πώς είναι δυνατόν να βρεθεί ένα αλγόριθμος ο οποίος να μπορεί να προβλέψει τον
ανθρώπινο νου ή πώς θα διανύσει η ανθρώπινη διάνοια τις διάφορες εκβάσεις και
εκφάνσεις μιας συζήτησης; Ο καθηγητής Δασκαλάκης, είπε: «σωστά, πολύ σωστά, υπάρχει
αυτό το φιλοσοφικό και συμπεριφορικό ερώτημα που που ρωτάει πως μπορούν τα
μαθηματικά να προβλέψουν τι γίνεται στο μυαλό μας και πως αλληλεπιδρούμε με
στρατηγικό τρόπο με άλλους παίκτες. Αυτό που λέμε εμείς είναι ότι ακόμα κι όλες
αυτές οι παράμετροι να είχαν μπει στη μοντελοποίηση ενός παιχνιδιού, ακόμα και
τότε δεν θα ήταν δυνατόν να υπάρξει πρόβλεψη». Σημείωσε ακόμα, ότι «με τις
σημερινές γνώσεις που έχομε στη νευροεπιστήμη δεν καταλαβαίνουμε πώς λειτουργεί
ο εγκέφαλος, αλλά δεν αποκλείεται στο μέλλον να μπορούμε να καταλάβουμε το τι
γίνεται μέσα σ’ ένα μυαλό». Και συμπλήρωσε ότι «για τα άλλα όργανα ξέρουμε σε
ικανοποιητικό βαθμό το τι συμβαίνει, όπως για την καρδιά λόγου χάριν. Βέβαια η
καρδιά είναι ένα απλό υδραυλικό σύστημα. Δεν είναι σαν τον εγκέφαλο…».
Ανέφερε ακόμη, ότι «οι αλγόριθμοι προσπαθούν να υποκαταστήσουν κάποιες
λειτουργίες που μπορεί να κάνει ο νους αλλά θα του έπαιρναν πολύ χρόνο ή
ενέργεια» και τόνισε πως «δεν είμαστε στο σημείο που μπορούμε να
υποκαταστήσουμε τον άνθρωπο σε όλα τα πράγματα».
Υπάρχει σήμερα κάτι ή κάποια πράγματα που δεν μπορείτε να προσδιορίσετε με τους
αλγόριθμους και τα μαθηματικά; Είπε «ναι, υπάρχουν πολλά πράγματα. Τα
περισσότερα δεν τα καταλαβαίνουμε, αλλά αυτός είναι και ο λόγος που έχει
ενδιαφέρον αυτό που κάνουμε».
Βρίσκεστε κάποιες φορές σε εκστατικές και εκπληκτικές στάσεις και να λέτε πώς
γίνεται αυτό ή εκείνο; Ο κορυφαίος επιστήμονας Κωνσταντίνος Δασκαλάκης ανέφερε:
«πολλές φορές, αλλά δυστυχώς τις περισσότερες από αυτές δεν μπορώ να τις
περιγράψω ούτως ώστε να τις καταλάβει κάποιος ο οποίος δεν ασχολείται με τα
προβλήματα με τα οποία ασχολούμαι» και συμπλήρωσε πως «τις περισσότερες στιγμές
έκστασης θα τις νιώσω εγώ και οι μαθητές μου που δουλεύουμε σ’ ένα πρόβλημα, σε
μερικές περιπτώσεις μία μεγαλύτερη κοινότητα, και σε πολύ λίγες περιπτώσεις
όλος ο κόσμος».
Πώς σας αντιμετώπισαν και αντιμετωπίζουν οι μεγαλύτεροι ηλικιακά καθηγητές στο
ΜΙΤ λόγω της νεανικότητάς σας; «Με αντιμετωπίζουν ίσος προς ίσον, με τον
σεβασμό που έχει ο πιο νέος προς τον μεγαλύτερο και με τον θαυμασμό που έχει ο
μεγαλύτερος προς τον μικρότερο για τη φρεσκάδα του νου», απάντησε.
Αν αισθάνονται άνετα μαζί ή τον βλέπουν ως απειλή, είπε «όχι σε περιβάλλοντα
σαν και το δικό μας δεν υπάρχουν τέτοια θέματα» και πρόσθεσε «το αντίθετο,
χαίρονται! Όταν προσλαμβάνουν έναν νεαρό καθηγητή είναι γι’ αυτούς ένα στοίχημα
να πετύχει, και αποτυχία αν δεν πάει καλά η δουλειά του».
Θεωρεί πιθανό να αδρανοποιηθεί το Ιντερνετ για κάποιο διάστημα μιας μέρας ή
μιας εβδομάδας; «Θα είναι ενδιαφέρον να δούμε πώς θα είναι ο κόσμος χωρίς
Ιντερνετ», τόνισε.
Δεν θεωρεί πιθανό «στα επόμενα εκατό χρόνια οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές να
υποκαταστήσουν ολότελα τον άνθρωπο».
Αυτή τη στιγμή, η έρευνά του στρέφεται προς τις Αγορές του Ιντερνετ. «Μια
τεράστια οικονομική δραστηριότητα αρχίζει από τη στιγμή που πηγαίνετε στο
Google και ψάχνετε κάτι. Αυτά που θα σας επιστρέψει το Google στην κύρια στήλη
των αποτελεσμάτων είναι τα οργανικά αποτελέσματα της αναζήτησής σας. Στη δεξιά
στήλη, όμως, σας δείχνει και κάποια άλλα αποτελέσματα που είναι διαφημίσεις. Κι
αυτοί που διαφημίζονται εκεί πληρώνουν. Ο τρόπος που αποφασίζει το Google ποιες
διαφημίσεις θα δείξει και με ποια σειρά, αποφασίζεται από μια δημοπρασία. Οι
διαφημιστές που βλέπετε έχουν ποντάρει χρήματα για τα δικά σας δημογραφικά
χαρακτηριστικά και κέρδισαν αυτή τη δημοπρασία γι’ αυτό και τους βλέπετε. Οι
δημοπρασίες αυτές βγάζουν δισεκατομμύρια δολάρια τον χρόνο» και πρόσθεσε «αυτό
που προσπαθώ να κάνω τώρα είναι να βρω τους αλγορίθμους οι οποίοι θα καθορίσουν
αυτήν και άλλες αγορές που τρέχουν στο Ιντερνετ». Είναι σε καλό δρόμο η έρευνα
του, και είπε, πως «τα δύο τελευταία χρόνια ήταν πολύ παραγωγικά και με τους
μαθητές μου κατορθώσαμε να γενικεύσουμε ένα θεώρημα του Myerson, ο οποίος είχε
δουλέψει σε δημοπρασίες στη δεκαετία του 1980 και πήρε πριν 5 χρόνια το βραβείο
Νόμπελ στα οικονομικά γι’ αυτή τη δουλειά του».
Έχει πέντε διδακτορικούς φοιτητές, ο ένας εκ των οποίων είναι εξ’ Ελλάδος, και
φυσικά διδάσκει και σε κανονικά μαθήματα.
Νοσταλγεί την Ελλάδα. Είπε «Έλληνας είμαι, οι δικοί μου είναι εκεί», ενώ αν θα
πήγαινε σήμερα να εργαστεί εκεί, είπε «όχι έτσι όπως είναι η κατάσταση σήμερα
γιατί δεν θα είμαι χαρούμενος». Και πρόσθεσε: «στενοχωριέμαι γι’ αυτά που
συμβαίνουν στην Ελλάδα, αλλά κι από τη θέση που βρίσκομαι προσπαθώ να προσφέρω,
να βοηθώ Έλληνες φοιτητές που έχουν όνειρα».
